„Niech ta sama prawda i mądrość,
jaka wyraziła się w majowej Konstytucji,
ukształtuje dalszą przyszłość Rzeczypospolitej
w duchu sprawiedliwości i miłości społecznej
dla dobra wszystkich ludzi i chwały Boga samego”.
Święty Jan Paweł II
3 maja 1791 r. dla „ugruntowania wolności, dla ocalenia Ojczyzny i jej granic” Sejm Czteroletni uchwalił w Warszawie historyczną Ustawę Rządową zwaną Konstytucją 3 Maja. Pierwsza w Europie, a druga na świecie pisana, nowoczesna konstytucja, miała na celu reformę ustroju Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Niosła gwarancję swobód obywatelskich, tradycje chrześcijańskie, tolerancję i wartości oświecenia. Stała się dokumentem tworzącym późniejszą tożsamość suwerennego narodu. Stanowiła dowód głębokiego patriotyzmu oraz zrozumienia spraw obywatelskich i społecznych.
W obchodzonym Roku Konstytucji 3 Maja, świadomi jej znaczenia, oddajemy hołd twórcom tego aktu, którzy w jego preambule deklarowali, że czynią to „wolni od hańbiących obcej przemocy nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość osobistą niepodległość zewnętrzną i wolność wewnętrzną narodu (…), chcąc na wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć”. Byli wśród nich Stanisław Małachowski, Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, którzy pod przewodnictwem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pomyślnie doprowadzili wiekopomne dzieło do końca.
Konstytucja 3 Maja była „ostatnim słowem dziejów I Rzeczypospolitej, ostatnim wyrazem mądrości obywatelskiej i odpowiedzialności politycznej, który przyszedł już niestety za późno i nie zdołał zahamować procesu upadku”, odwrócić już rozbiorów. Była równocześnie nowym początkiem. Uświadomiła, jakie powinno być nowożytne państwo, a ta świadomość towarzyszyła wszystkim, którzy w ciągu epoki rozbiorowej o niepodległą Polskę walczyli, dla niej ponosili wielorakie ofiary, nie szczędząc także i życia, dla niej wreszcie pracowali na przestrzeni kilku pokoleń, zarówno na ziemi ojczystej zagarniętej przez potrójną przemoc, jak też i poza jej granicami.
Zatem Ustawa Rządowa stała się podstawą nowej polskiej państwowości w roku 1918, kiedy to klęska wojenna wszystkich trzech zaborców otworzyła drogę do niepodległości II Rzeczypospolitej.
Maj, rocznica pięknych serc, Maj – rocznica wielkich myśli. Tym, co dawno przeminęli, Hołd składają ci co przyszli.
Narodowe Święto Trzeciego Maja zbiega się z obchodzoną przez Kościół uroczystością Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Obie te uroczystości „wzmacniają się wzajemnie i mają głęboko patriotyczny wymiar”. Nieprzypadkowo 3 maja 1966 r. w Częstochowie odbyły się obchody milenium chrztu Polski, którym przewodniczył kardynał Stefan Wyszyński. Prymas Tysiąclecia ponowił wówczas Jasnogórskie Śluby, oddając naród w „macierzyńską niewolę” Maryi.
Niech 3 Maja jest i będzie, „uroczystym świętem po wieczne czasy”, tak jak pragnęli tego posłowie Sejmu Wielkiego.
W naszej małej ojczyźnie Święto Narodowe z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji ma bardzo silne tradycje. To z naszym regionem związany był Stanisław Małachowski, jeden z głównych współtwórców ustawy. W Limanowej znajduje się jedyny pomnik najstarszej Konstytucji w Europie – Bazylika Matki Boskiej Bolesnej. Świątynia jest darem budowanej niepodległości, dowodem tożsamości narodowej oraz symbolem trwałości historii i kultury polskiej.
Konstytucja 3 Maja to „najszlachetniejsze dobro otrzymane kiedykolwiek przez jakikolwiek naród”. Jej dziedzictwo to dla nas wszystkich zobowiązanie.
Warto, aby pamięci o dokonaniach naszych przodków, towarzyszyła również refleksja nad współczesnością – nad rzeczywistością wolnej Polski i wyzwaniami, przed którymi stoi obecnie. O tym zadaniu mówił w 1991 r. Święty Jan Paweł II: „przychodzimy (…) po to, aby przenieść w naszą epokę tę samą troskę, która wtedy nurtowała twórców 3-majowej Konstytucji: tę samą troskę o dobro wspólne Rzeczypospolitej, tę samą odpowiedzialność”.
